Linux

Linux нь Unix їйлдлийн системийн нэг хувилбар бєгєєд сїїлийн жилїїдэд нилээн єргєн хэрэглэгдэж буй персонал компьютерт зориулсан їнэгїй їйлдлийн систем юм.
Linux-н Kernel (їйлдлийн системийн гол хэсэг нь юм) -г Linus Torvalds гэдэг Финлянд хїн анх зохиож, дараа нь GNU тєслийнFree Software Foundation буюу їнэгїй программ хангамжийн сан-гийн гишїїдтэй хамтран бїрэн тєгс їйлдлийн системийг гаргасан. Unix їйлдлийн системд байдаг Graphic User interface, X Window систем, TCP/IP протокол болон Emacs editor программ зэргїїд нь мєн энэ їйлдлийн системд байдаг. Unix системээс ялгаатай нь Linux-н программийн бичилт нь бэлэн байдаг бєгєєд хэн нэг программист їїнийг нь аваад єєрийн шаардлагад нийцїїлэн бичих бїрэн боломжтойгоос гадна гол гол микропроцессорын платформууд болох Intel, Sparc болон Alpha зэргїїдэд зохицуулан гаргасандаа юм.

Linux системийн єргєн дэлгэр тархах болсон гол шалтгаанууд:
нэгдїгээрт: їнэгїй
хоёрдугаарт: Unix системтэй тєстэй тул Unix-г ашиглаж байсан хїмїїст энэ їйлдлийн систем хялбар байсан
гуравдугаарт: ердийн персонал компьютерт суулгах боломжтой учраас

Linux їйлдлийн системийн тїїх
Linux їйлдлийн систем нь нэгэн оюутны сонирхлоор санамсаргїй бий болсон тїїхтэй. Хельсинкийн их сургуулийн оюутан Линус Торвальд 1991 оноос Linux системийг боловсруулж эхэлсэн байна. Тїїнээс хойш олон мянган хїмїїс Linux системийг улам боловсронгуй болгох программыг зохиож иржээ. Linux їйлдлийн системийг санаачлан зохиогч нь Линус Торвальд юм. Гэвч Linux Journal сэтгїїлийг эрхлэн гаргадаг Specialised Systems Consultants компанийн захирал Питер Салусын їзэж байгаагаар Linux системийг боловсруулах ажил нь їнэн хэрэгтээ 1979 онд Торонто хотноо болсон Usenix ассоциацийн хурлаас эхэлсэн аж. Хуралд оролцогсдын нэг нь Амстердамын их сургуулийн профессор Эндрю Таненбаум байсан байна. Энэ талаар Питер Салус "АТ&Т корпорацийн тєлєєлєгчид AT&T Unix SystemV їйлдлийн системийн бїрэн хувилбарын їнийг тогтоосон нь профессор бїрт ойролцоогоор 40 мянган ам.доллар оногдохоор, харин боловсролын байгууллагуудын хєнгєлєлттэй їнэ нь ойролцоогоор 7.5 мянган ам.доллар байсан байна. Ямар ч боловсролын байгууллага ийм хэмжээний хєрєнгє гаргаж чадахгїй байсан нь илэрхий боловч, багш нарын зїгээс оюутнууд Unix системийг судлах ёстой хэмээн їзэж байжээ. Профессор Эндрю Таненбаум ердийн компьютерт зориулж, Unix системийн Minix хувилбарыг бичсэн. Тэр їед оюутан Торвальд сургуулийнхаа Digital Equipment корпорацийн MicroVAX компьютер дээр ажиллахаас залхан Minix хувилбарын боловсруулалт дээр ажиллахаар шийдсэн бєгєєд їїний дїнд уг системийн їндсэн їйлдлїїд болох программуудын хооронд шилжих, файлын систем, драйвер зэргийг агуулсан гол цєм буюу Linux Version 0.02 їйлдлийн систем бий болжээ. Хэрэв Интернэт байгаагїй бол Linux энэ хэвээрээ л їлдэх байсан байх. Интернэтийн тусламжтай энэ системийн талаар олон мянган программистууд, мэргэжилтнїїд мэдсэн. Minix мэдээллийн хэсэгт Торвальд єєрийн боловсруулсан системийг танилцуулсны дїнд уг системийг ашиглах сонирхолтой хэн бїхэнд Интернэтээр дамжуулан їнэгїй тараах нь зєв юм гэсэн шийд гарсан нь маш оновчтой шийдвэр байлаа. Linux системийн эрх нь Free Software Foundation ассоциацийн General Public License лицензийн хїрээнд боловсруулагдсан байна. Энэхїї лиценз нь программын кодыг (source code) худалдах, хуулах, єєрчлєх эрхийг хїссэн хїн бїхэнд олгодог лиценз юм. Їїний їр дїнд дэлхийн бїх программистууд уг системийн программийн кодод шууд хандах боломжтой болж, Linux улам бїр боловсронгуй болж иржээ. 1994 онд сїлжээний ажиллагааг хангах хэрэгсэл, олон зуун программ, программын боловсруулалтыг дэмжих хэрэгсэл болон бусад олон функц бїхий Linux 1.0 їйлдлийн систем бий болсон. Dataquest компанийн мэдээгээр Linux системийг ашиглагч компанийн тоо зєвхєн 1999 онд 27 хувиар єсч, хэрэглэгчдийн тоо 7 саяд хїрсэн байна. Энэ онд International Data корпорациас АНУ, Канадын 788 байгууллага, компанийн дунд явуулсан судалгаагаар судалгаанд хамрагсдын 13 хувь нь уг системийг ашигладаг нь тогтоогджээ. Сїїлийн їед Oracle, Netscape зэрэг томоохон программ хангамж боловсруулагчид уг їйлдлийн системийг дэмжихээ илэрхийлж, хэрэглэгчдийн тоо улам бїр єсєн нэмэгдэж байна. Єнєєдєр Линус Торвальд Transmeta компанид єндєр албан тушаал хашдаг хэдий ч Linux їйлдлийн системдээ урьдын адил их цаг зарцуулдаг хэвээр байна