BIOS гэж юу вэ?
Энэ нь basic input/output system буюу орчуулбал оролт гаралтын їндсэн систем гэсэн утгатай. BIOS нь микросхем дээр тусгайлан бичсэн программ бєгєєд персонал компьютер дахь микропроцессор нь компьютерийг асаасны дараа системийг ачаалахад BIOS-г ашигладаг. Тїїнчлэн компьютер дэхь їйлдлийн систем болон компьютерт холбогддог дагалдах тєхєєрємжїїдийн (хатуу диск, видео адаптер, гар, хулгана болон принтер) хоорондох єгєгдлийн дамжуулалтыг зохицуулдаг байна.
Єєр нэг утгаараа бол BIOS нь EEPROM (electrically-erasable, programmable read-only memory) микросхем дээрх микропроцессорт хандах боломжтой программ юм.
Санах ойн хэмжээ нь 128K байдаг байна.Энэхїї BIOS ROM нь motherboard дээр суурилагддаг ба ихэвчлэн Award, American Megatrends (AMI) мєн Phoenix-ийн гэх BIOS-ууд тохиолддог.
BIOS нь компьютерийн салшгїй хэсэг бєгєєд таныг компьютер худалдан авахад їйлдвэрээсээ дагалдаж ирдэг.


BIOS ямар їїрэгтэй вэ?
BIOS-ын биелїїлдэг олон функцуудийн нэг бол системийг ачаалахад гїйцэтгэх тїїний їїрэг юм. Компьютерыг асаахад системийн їндсэн санах ой хоосон байх бєгєєд нэн тїрїїнд бїх дагалдах тєхєєрємжїїдийг шалгаад дараа нь їйлдлийн системийг хатуу диск эсвэл бусад дискний тєхєєрємжєєс дуудан уншиж, мotherboard дээр суурилагдсан тогтмол санах ой болох (RAM) -д ачаалдаг. Энэ їйлдлийг Boot гэнэ. Дагалдах тєхєєрємжїїдийн хаяглалтыг єєрчлєх нєхцєлд їїнийг BIOS л зєвхєн гїйцэтгэж чадахаас бус їйлдлийн систем болон хэрэглээний программуудын аль нь хийх боломжгїй. BIOS ажиллаж эхэлмэгцээ хамгийн тїрїїнд эхний шалгах хэсгийн їйлдлийг хийж эхлэх ба їїнийг POST (Power-On Self-Test) гэнэ. Хэрэв таны компьютерийн аль нэг дагалдах тєхєєрємж, элемент гэмтэлтэй байвал энэ нь уг тестийн явцад илэрч дэлгэцийн адаптор хянагдсаны дараа дэлгэц дээр мэдээлэгдэнэ. Харин дэлгэцийн адаптор єєрєє гэмтэлтэй бол энэ тухайгаа сигнал хэлбэрээр мэдэгдэнэ.

BIOS-ын мэдээлэл
BIOS ажиллаж эхлэх їед та дэлгэц дээр BIOS-оос єгєх мэдээллийг харах болно. Эдгээрийг жагсаавал:
BIOS ийн хувилбар ба їйлдвэрлэсэн компанийн нэр
BIOS-ийг їйлдвэрлэсэн он
Процессорын нэр, хурд
Setup программ руу орох товчлуурын нэр (ихэвчлэн del, Ctrl+Alt+Esc, Del, зарим їед F2 буюу єєр ч товчлуур байх нь бий)
Системийн тэмдэгт буюу BIOS-г эсвэл motherboard-ийг їйлдвэрлэсэн компанийн барааны тэмдэг
BIOS ийн сериалын дугаар

Системийн тухай мэдээлэл
BIOS дискнээс їйлдлийн системийг ачаалахын ємнє таны компьютерийн системийн бїтцийн тухай товч мэдээлэл єгдєг. Їїнд:
Processor: (Процессорын (CPU)тєрєл): 486 DX-4 100MHz, PENTIUM II 350MHZ гэх мэт
Coprocessor (дагалдах процессор суурилагдсан эсэх): Ихэвчлэн "Installed" эсвэл "Integrated" гэсэн тодотголтой байдаг.
Floppy drive A: Tанигдсан А дискний хэмжээ, багтаамж
Floppy drive В: Tанигдсан В дискний хэмжээ, багтаамж
IDE/ATA Drives: Энэ нь компьютерт суурилагдсан primary master, primary slave эсвэл secondary master, secondary slave дискний тухай мэдээлэл байх ба єєрєєр хэлбэл энэ хэсэг таны компьютерийн хатуу дискний хэмжээ, тєрлийг харуулдаг байна.
Їндсэн санах ойн хэмжээ: Энэ нь тогтмол 640 К байдаг
Єргєтгєсєн санах ойн хэмжээ:
Cache-ийн хэмжээ
Санах ойн тєрєл: Ихэнх системийн хувьд санах ойн (RAM) хэмжээ болоод тєрлїїдийг харуулдаг
Display -ний тєрєл: VGA/SVGA гэх мэтээр бичигдэх ба энэ нь дэлгэцний талаарх хамгийн ерєнхий мэдээлэл байдаг.
Serial ports: Энэ бол таны компьютерийн оролт ба гаралтын сериал (I/O COM) портын хаягийн тухай мэдээлэл юм. Хэвийн сонголтоор бол энэ нь 3F8h, 2F8h гэсэн утга авдаг.
Parallel ports: Таны компьютерийн оролт ба гаралтын параллел (I/O LPT) портын хаягийн тухай мэдээлэл юм. Хэвийн сонголтоор бол энэ нь 378h гэсэн утга авдаг. Зарим їед 278h, 3BCh гэсэн хаягтай байдаг.

CMOS BIOS
Ємнєх хэсгїїдэд BIOS-ийн їїрэг, дэлгэцэнд харуулах мэдээллїїдийн талаар тодорхой бичигдсэн. Тэгвэл эдгээр мэдээллийг шалгаж дэлгэцэнд гаргахын тулд BIOS уг компьютерийг анх ажилд бэлэн болгох їед бїх мэдээллээ єєрийн CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor) ойдоо хадгалсан байдаг. Энэ бол BIOS дотор 64К зай эзлэж байдаг логик ой юм. Харин хадгалагдсан мэдээллээ алдахгїй байхын тулд BIOS-ын микросхемийг 3.5V-ийн батарейгаар тэжээж байдаг ба энэ нь мєн motherboard дээр байрладаг байна. Уг мэдээллийг уншихын тулд компьютерийн setup-ын программыг ажиллуулна.